Εισαγωγή
Το διαζύγιο δεν είναι απλώς ένα στατικό γεγονός που αφορά τους γονείς μόνο. Αντίθετα, είναι μια εμπειρία που επηρεάζει όλα τα μέλη της οικογένειας και έχει μακροχρόνιες συνέπειες στην ευημερία τους. Κατά τη διάρκεια του διαζυγίου, τα πρότυπα, οι ρόλοι και οι κανόνες της οικογένειας υφίστανται αλλαγές, που συχνά συνοδεύονται από έντονο στρες και συγκρούσεις.
Οι επιπτώσεις του διαζυγίου αρχίζουν πολύ πριν από την επίσημη διάλυση του γάμου και εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους. Πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα, οικονομικές δυσκολίες και αισθάνονται έντονο αίσθημα ενοχής. Η επίδοσή τους στο σχολείο μπορεί επίσης να παρουσιάσει μείωση. Συχνά, αναγκάζονται να αναλάβουν ευθύνες και ρόλους που δεν αντιστοιχούν στο αναπτυξιακό τους στάδιο.
Επιπτώσεις του Διαζυγίου στα Βρέφη
Τα βρέφη αντιλαμβάνονται τις αλλαγές στο περιβάλλον τους και την απουσία ενός από τους δύο γονείς τους, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει στρες και αναστάτωση. Οι έντονες συγκρούσεις μεταξύ των γονέων μπορούν να διαταράξουν ή να διακόψουν τη διαδικασία δημιουργίας συναισθηματικού δεσμού και προσκόλλησης του βρέφους. Καθώς το κλίμα στο οικογενειακό περιβάλλον είναι κρίσιμο για την ευημερία του παιδιού, η συναισθηματική αστάθεια μεταξύ των γονιών μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική κατάσταση του βρέφους.
Επιπτώσεις του Διαζυγίου σε Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας
Συχνά, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας εμφανίζουν λανθασμένες αντιλήψεις για τις αιτίες του διαζυγίου εξαιτίας έλλειψης επαρκούς πληροφόρησης από τους γονείς τους. Αυτά τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται υπεύθυνα για τον χωρισμό των γονιών τους και να βιώνουν έντονο στρες και φόβο εγκατάλειψης, ενώ ταυτόχρονα έχουν ερωτήσεις και ανησυχίες σχετικά με τον λόγο του διαζυγίου. Παρατηρούνται αλλαγές στη συμπεριφορά τους, όπως δυσκολίες με τον ύπνο, απομόνωση και εκνευρισμός. Συχνά, τα παιδιά προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή των γονέων τους μέσω της συμπεριφοράς τους (π.χ. καταστρέφοντας παιχνίδια).
Επιπτώσεις του Διαζυγίου σε Παιδιά Σχολικής Ηλικίας
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας αντιδρούν στο διαζύγιο των γονιών τους με διάφορους τρόπους, συχνά εκδηλώνοντας κλάμα και προβλήματα συμπεριφοράς. Αυτά τα προβλήματα αποτελούν μέσο έκφρασης του φόβου και της ανασφάλειας που βιώνουν λόγω των αναταράξεων στο οικογενειακό περιβάλλον τους. Επιπλέον, η συναισθηματική τους κατάσταση επηρεάζει την ικανότητά τους να συγκεντρώνονται και να απορροφούν πληροφορίες στο σχολείο, με αποτέλεσμα τη μειωμένη σχολική τους επίδοση.
Σε αυτήν την ηλικία, τα παιδιά αντιλαμβάνονται την απουσία ενός γονέα ως έλλειψη αγάπης και συχνά φαντάζονται επανασύνδεση μεταξύ τους. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί αναστροφή ρόλων, καθώς τα παιδιά επικεντρώνονται στην προσπάθεια να καθησυχάσουν τους γονείς τους, λησμονώντας τις δικές τους ανάγκες.
Για παιδιά ηλικίας 9-12 ετών, είναι δυνατόν να κατανοήσουν κάποιους από τους λόγους που οδήγησαν στο διαζύγιο των γονιών τους. Ταυτόχρονα, ένα ποσοστό των παιδιών μπορεί να συμμαχήσει με έναν γονέα προκειμένου να μειώσει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν.
Επιπτώσεις του Διαζυγίου σε Παιδιά Εφηβικής Ηλικίας
Τα παιδιά εφηβικής ηλικίας βρίσκονται σε ένα σημαντικό στάδιο ανάπτυξης, όπου η γνωστική τους ετοιμότητα τους επιτρέπει να κατανοήσουν πιο λεπτομερώς τους λόγους που οδήγησαν στο διαζύγιο των γονιών τους. Ωστόσο, αυτή η ηλικιακή περίοδος συχνά συνδυάζεται με έντονες αναπτυξιακές αλλαγές και την επιθυμία για ανεξαρτησία και αυτονομία. Έτσι, το διαζύγιο μπορεί να αποτελέσει πηγή στρες και δυσκολιών στην προσαρμογή τους, ενισχύοντας τις συγκρούσεις με τους γονείς.
Στην εφηβεία, η σχέση των παιδιών με τους γονείς τους υπόκειται σε διαφορετικές πιέσεις. Το διαζύγιο μπορεί να επηρεάσει αυτήν τη σχέση, καθώς επίσης και τις σχέσεις τους με άλλα μέλη της οικογένειάς τους και τους φίλους τους. Τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία τείνουν να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν στενές σχέσεις, καθώς οι αναπτυξιακές τους ανάγκες διαφέρουν.
Επιπλέον, το διαζύγιο μπορεί να επηρεάσει τις εκπαιδευτικές επιδόσεις των εφήβων, τις κοινωνικές τους δεξιότητες, καθώς και την επίτευξη της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας τους. Οι έφηβοι μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην ανάπτυξη της ταυτότητάς τους και να βιώνουν έντονο στρες λόγω της αλλαγής στο οικογενειακό τους περιβάλλον.
Συμβουλές για Γονείς
- Μιλήστε με τα παιδιά σας με απλά και κατανοητά λόγια για τους λόγους και τις αιτίες του διαζυγίου. Η διαφάνεια στην επικοινωνία είναι θεμελιώδης.
- Δείξτε στα παιδιά σας ότι είστε εκεί για να τους υποστηρίξετε σε αυτήν τη δύσκολη στιγμή και ότι οι ανάγκες και οι συναισθηματικές τους ανησυχίες είναι σημαντικές.
- Αποφύγετε τις αυστηρές μορφές πειθαρχίας και επενδύστε στη θετική συναισθηματική σχέση με τα παιδιά σας.
- Μην εμπλέκετε τα παιδιά σας στις δικές σας διαμάχες και διαφορές.
- Διατηρήστε ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας με τα παιδιά σας και ενθαρρύνετε τα να συζητούν τα συναισθήματά τους.
- Ζητήστε βοήθεια όταν το χρειάζεστε. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη για τους γονείς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω του διαζυγίου.
- Εστιάστε στο καλό των παιδιών σας και δείξτε ότι παραμένετε αφοσιωμένοι στην ευημερία τους, παρά τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζετε ως γονείς.
Το διαζύγιο αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία που επηρεάζει κάθε μέλος της οικογένειας σε διαφορετικό βαθμό και για διαφορετικό χρονικό διάστημα. Η κατανόηση και η υποστήριξη από τους γονείς, καθώς και η επαγρύπνηση για τις ανάγκες των παιδιών, είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή αντιμετώπιση αυτής της δύσκολης περιόδου. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς αντιδρούν και αναπτύσσουν τους γονικούς τους ρόλους μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά τους θα προσαρμοστούν στο διαζύγιο.
Βιβλιογραφία
Bigner, J. J., & Gerhardt C. (2020). Θεωρητικές προοπτικές στις σχέσεις γονέα-παιδιού. Σχέσεις γονέα-παιδιού: Εισαγωγή στη γονικότητα. Πεδίο.
Härkönen, J., Bernardi, F., &Boertien, D. (2017). Family Dynamics and Child Outcomes: An overview of research and open questions. European Journal of Population, 33(2), 163–184. https://doi.org/10.1007/s10680-017-9424-6
Minuchin, P. (1985). Families and Individual Development: Provocations from the Field of Family Therapy. Child Development, 56(2), 289. https://doi.org/10.2307/1129720
Μόττη- Στεφανίδη Φ. (2017), Παιδιά και έφηβοι σε έναν κόσμο που αλλάξει: Προκλήσεις, προσαρμογή και ανάπτυξη. Εκδόσεις Εστία.
