Τι Είναι η Ψυχική Ανθεκτικότητα και Πώς Μπορούμε να την Ενισχύσουμε
Ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να υπομένει, να ξεπερνά και τελικά να ευημερεί, μετά από αντίξοες συνθήκες. Όταν είμαστε σε μια ήρεμη κατάσταση και μας συμβαίνει κάτι απειλητικό, ενεργοποιείται αυτόματα ο μηχανισμός του στρες, δηλαδή η υγιής σωματική και συναισθηματική αντίδραση του ατόμου, προκειμένου να επανέλθει η ισορροπία ή ομοιόσταση, και πράγματι αυτό γίνεται.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι βιώνουν μεγάλο στρες, το οποίο δεν μπορούν να διαχειριστούν, με αποτέλεσμα να γίνεται χρόνιο (π.χ. μετατραυματικό στρες μετά από ατύχημα, πόλεμο, απώλεια κλπ). Η συνεχής, μακροχρόνια έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες μπορεί να έχει σοβαρές σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις, καθώς υπάρχει ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στον εγκέφαλο, το ανοσοποιητικό σύστημα και τους ψυχολογικούς παράγοντες.
Υπάρχει, όμως, και μια τρίτη περίπτωση: να μάθουμε από το στρες ώστε να επανέλθουμε σε μια κατάσταση η οποία ήταν καλύτερη από την προηγούμενη. Να μάθουμε δηλαδή πώς να ανταποκρινόμαστε καλύτερα στο στρες. Αυτή η κατάσταση είναι η ψυχοσωματική ανθεκτικότητα. Τα ανθεκτικά άτομα είναι ανεξάρτητα, αισθάνονται ότι δεν εξαρτώνται από τους άλλους ή την τύχη, χρησιμοποιούν τις δυνατότητες που έχουν και προσπαθούν να αποκομίσουν το καλύτερο σε κάθε περίσταση.
Πώς Χτίζεται η Ψυχική Ανθεκτικότητα
Η αβεβαιότητα, τα εμπόδια, το άγχος και η απογοήτευση είναι όλα βαθιά ανθρώπινα. Απροσδόκητα προβλήματα, γεγονότα και καταστάσεις μπορεί να προκύψουν ανά πάσα στιγμή. Χρειάζεται εξάσκηση και αφοσίωση για να μάθουμε να ανταποκρινόμαστε στις αντιξοότητες.
- Το να παραμείνουμε ήρεμοι όταν τα πράγματα πάνε στραβά είναι μια υπερδύναμη. Ο τρόπος με τον οποίο τα χειριζόμαστε μπορεί να κάνει τη διαφορά στο αποτέλεσμα. Όταν παραμένουμε ήρεμοι μπροστά στις αντιξοότητες, μπορούμε να προσεγγίσουμε προσεκτικά την κατάσταση, να σκεφτούμε πιο καθαρά, να πάρουμε καλύτερες αποφάσεις και να τις διαχειριστούμε με επιτυχία. Αυτό δεν σημαίνει να αγνοώ ή να καταπιέζω τα συναισθήματά μου. Αντίθετα, σημαίνει ότι αναγνωρίζω τα συναισθήματά μου και ανταποκρίνομαι σε αυτά με εποικοδομητικό τρόπο, όπως π.χ. γράφοντας τις σκέψεις μου, και όχι με καταστροφικό τρόπο, όπως π.χ. καταφεύγοντας στο ποτό.
- Σε κάθε προκλητική εμπειρία ζωής, είμαστε προνοητικοί, όχι αντιδραστικοί. Παίρνω βαθιές αναπνοές για να ηρεμήσω το μυαλό και το σώμα. Εστιάζω στο να παίρνω αργές, βαθιές αναπνοές, να εισπνέω από τη μύτη και να εκπνέω από το στόμα. Αρχίζω να παρατηρώ τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου χωρίς κρίση. Αναλαμβάνοντας τον έλεγχο σε μία στρεσογόνο κατάσταση, βοηθά σημαντικά να την αντιμετωπίσουμε (π.χ. αν αισθάνομαι στρες για ένα επερχόμενο διαγώνισμα, αρχίζω τη μελέτη ή μπορώ να κάνω ένα διάλειμμα και να απομακρυνθώ για λίγο από την κατάσταση, π.χ. μια βόλτα έξω, ή κάτι άλλο που βοηθά να χαλαρώσω και να επαναφορτιστώ, ώστε να επιστρέψω στην κατάσταση με καθαρό μυαλό).
- Αναζητούμε κοινωνική στήριξη: είμαστε προγραμματισμένα κοινωνικά όντα, έτσι σχεδόν κάθε δυσκολία μπορεί να αντιμετωπιστεί ευκολότερα με τη βοήθεια των άλλων (οικογένεια, φίλοι, φορείς παροχής ψυχολογικής υποστήριξης). Η συν-ομιλία, το μοίρασμα και η συν-ρύθμιση του συναισθήματος με άτομα και δίκτυα που βρίσκονται σε υψηλότερη συναισθηματική κατάσταση βοηθούν και στη δική μας αλλαγή και αυτορύθμιση.
- Μετονομάζω την «απειλή» σε πρόκληση. Μένω στη λύση, όχι στο εμπόδιο. Προσπαθώ να δω τη φωτεινή πλευρά της ζωής (π.χ. η απόλυση από την εργασία είναι ευκαιρία αναζήτησης καλύτερης θέσης).
Ενδοσκόπηση και ευγνωμοσύνη. Πώς ξεπέρασα τις δυσκολίες στο παρελθόν, ποιοι είναι οι εσωτερικοί μου πόροι που παραμένουν αναλλοίωτοι και για ποια πράγματα είμαι ευγνώμων στο εδώ και τώρα. - Βοηθώντας τους άλλους: η συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις και η ενσυναίσθηση βοηθούν στη δημιουργία νοήματος, κινήτρων και αύξηση της ικανοποίησης μέσω της προσφοράς.
- Χρησιμοποίηση τεχνικών χαλάρωσης: ένα εύρος τεχνικών χαλάρωσης, όπως ασκήσεις αναπνοών, υπερβατικός διαλογισμός, θετικός οραματισμός, μουσική, γιόγκα κ.λπ., που με βοηθά να επικεντρώνομαι στο παρόν και όχι στο μέλλον που έχει άγχος ή στο παρελθόν που περιλαμβάνει τραύμα.
- Προετοιμάζομαι για τις δυσκολίες πριν έρθουν. Αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες και τους φόβους μου, προσπαθώ να τους διαχειριστώ. Αντί να λέω στον εαυτό μου, «Δεν μπορώ να το κάνω αυτό», λέω «Μπορώ να το χειριστώ αυτό βήμα-βήμα».
- Όταν τα πράγματα πάνε στραβά, είναι εύκολο να αρχίσω να κάνω αρνητικές σκέψεις και να χτυπάω τον εαυτό μου. Ωστόσο, η χρήση θετικής αυτο-ομιλίας μπορεί να βοηθήσει να αλλάξω τη νοοτροπία μου και να μειώσω το άγχος.
Υιοθέτηση Αυτοφροντίδας για Υγιή Ζωή και Ανθεκτικότητα
Η μέτρια άσκηση ωφελεί το σώμα και τον εγκέφαλο και αυξάνει την ψυχοσωματική ανθεκτικότητα σε όλες τις ηλικίες και για όλη μας τη ζωή. Η Μεσογειακή διατροφή, επίσης, έχει σύμμαχο εκατοντάδες μελέτες για καλή ζωή. Ο απαραίτητος για κάθε οργανισμό ύπνος βοηθά στη διαχείριση του στρες, όπως και η αποφυγή του αλκοόλ, του καπνού, ουσιών και άλλων εθιστικών συμπεριφορών, όπως η συνεχής ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η επαφή με τη φύση είναι επίσης ένα από τα καλύτερα χαλαρωτικά στοιχεία.
Συμπεράσματα
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής. Ανάπτυξή της απαιτεί στρατηγικές όπως η διατήρηση της ηρεμίας, η θετική αντιμετώπιση των συναισθημάτων και η αναζήτηση κοινωνικής στήριξης.
Με τη σωστή αυτοφροντίδα, τεχνικές χαλάρωσης και θετική σκέψη, μπορούμε να μετατρέψουμε τις προκλήσεις σε ευκαιρίες και να ενισχύσουμε την προσωπική μας ανάπτυξη. Η ψυχική ανθεκτικότητα μας βοηθά να παραμένουμε δυνατοί και ευημερούντες σε κάθε κατάσταση.
Συγγραφέας: Διονυσία Μαζαντίτη-Ψυχοθεραπεύτρια
