Σημαντικά Αναπτυξιακά Στάδια

Ανάμεσα στον 1ο και 2οχρόνο το παιδί εμφανίζει δυνατότητες τεράστιας ψυχικής σημασίας στα πλαίσια της βιολογικής και ψυχικής ωριμότητας, όπως η κατάκτηση της βάδισης που βοηθά το παιδί να απομακρυνθεί από την αγκαλιά, να εξερευνήσει τον κόσμο. Χρειάζεται τότε να βάλουν όρια οι γονείς, να εξασφαλίσουν δηλαδή ένα ασφαλές περιβάλλον, σταθερό , με κανόνες για το τι είναι καλό και τι κακό ,για την σχετική ελευθερία και την σχετική αυτονόμηση του. Τα όρια είναι αγάπη, αυτοπροστασία ,βοηθούν στην καλή αντίληψη του εαυτού, στους ρόλους που αναλαμβάνουμε στην ζωή , μαθαίνουμε τί είναι εντάξει και αποδεκτό ώστε να προσαρμοστούμε και στους κοινωνικούς κανόνες αργότερα και να νιώθουμε ασφάλεια.

Είδη Ορίων και Συνέπειες

Τα όρια ξεκινούν από την δική μας παιδική ηλικία και μας ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή. Οι γονείς χρειάζεται να έχουν κατακτήσει τις ιδιότητες των ορίων τόσο ως προσωπικότητες, όσο και στη σχέση τους ως ζευγάρι και με την ευρύτερη οικογένεια. Μπορούμε να κάνουμε μια ενδοσκόπηση κάνοντας στους εαυτούς μας ορισμένες ερωτήσεις όπως :υπήρχαν όρια και κανόνες στην πατρική μου οικογένεια; πώς τα εφάρμοζαν οι γονείς μου; όταν τα ξεπερνούσα με ποιο τρόπο αντιδρούσαν; Με αυστηρότητα, με χαλαρότητα ή με ήπιο τρόπο; από την δική μου ιστορία τί φέρνω εγώ στο μεγάλωμα του παιδιού μου; Αν δεν έχω καλά όρια στην σχέση μου με τον εαυτό μου και τους άλλους θα βιώνω κούραση και εξασθένιση και θα βιώνω τα ίδια ζητήματα και με το δικό μου παιδί. Έτσι αν τα όρια μου είναι ελαστικά και διάτρητα νιώθω συναισθηματικό μπέρδεμα, εξαρτώμαι από τους άλλους και προσπαθώ συνεχώς να τους ευχαριστήσω ,έχω μεγάλη δυσκολία να πω όχι και μπορεί να ανέχομαι την κακοποίηση χωρίς διαμαρτυρία. Αν τα όρια που έχω είναι αυστηρά και αμετακίνητα ,δυσκολεύομαι να δείξω τα συναισθήματά μου, δημιουργώ εμπόδια και τοίχους στις σχέσεις μου. Τέλος αν έχω υγιή όρια, μπορώ και μοιράζομαι με άνεση τις αξίες μου, είμαι σε επαφή με τις ανάγκες και τα συναισθήματά μου, λέω όχι χωρίς φόβο και ακούω το όχι ,χωρίς να το παίρνω προσωπικά.

Πώς θέτουμε όρια;

• Με σαφείς σύντομες εξηγήσεις στο εδώ και τώρα του παιδιού σε ένα ήρεμο, ήπιο κλίμα όπου το παιδί νιώθει ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αγάπη μέσα στην σχέση.
• Χρειάζεται να υπάρχει σταθερότητα ,συνέπεια στους κανόνες από όλους στην οικογένεια γιατί το παιδί μιμείται και ακολουθεί τα σημαντικά πρότυπα της ζωής του και γιατί έτσι νιώθει ασφάλεια, την οποία εσωτερικεύει .
• Βάζουμε και τηρούμε μη διαπραγματεύσιμους κανόνες ,όταν αφορούν την σωματική ακεραιότητα των παιδιών (π.χ. η τοποθέτηση της ζώνης ασφαλείας στο αυτοκίνητο).
• Το παιδί χρειάζεται να αντλεί ευχαρίστηση ακόμη και από τον περιοριστικό τρόπο που του δείχνουμε τα όρια ,όχι απογοήτευση. Έχει μεγάλη σημασία η στάση των γονιών, η θετική, υποστηρικτική κατεύθυνση στις ανάγκες του παιδιού. Αν υπάρχει μία ζεστή συναισθηματική σύνδεση και οι γονείς συντονίζονται μαζί του, το παιδί μαθαίνει ότι αξίζει να αγαπιέται άνευ όρων και να αγαπά ,να σέβεται και να προστατεύει τον εαυτό του βάζοντας όρια.
• Συμπεριλαμβάνουμε τα παιδιά στην θέσπιση των κανόνων (ανάλογα με το αναπτυξιακό τους στάδιο ,π.χ. από την σχολική ηλικία και μετά).Με αυτόν τον τρόπο το παιδί δεσμεύεται στην τήρησή τους γιατί νιώθει ότι ,ακούγεται, του επιτρέπεται να εκφράζει τις ανάγκες και τα συναισθήματά του και του δίνεται ο ψυχικός χώροςνα βρει λύσεις και να τις ικανοποιήσει. Όταν δεν τηρεί τους κανόνες ,δεν το τιμωρούμε ούτε στερούμε την ικανοποίηση των βασικών του αναγκών αλλά ακολουθεί τις φυσικές συνέπειες της συμπεριφοράς του. Αυτός ο τρόπος θέσπισης ορίων δεν αφορά στην πειθαρχία που συχνά έχει τιμωρητική μορφή ,αλλά στην αυτοπειθαρχία .

Συμπεράσματα: Γιατί τα όρια είναι απαραίτητα;

Καταλήγοντας ,να τονίσουμε ότι τα όρια είναι απαραίτητα ,αναγκαία για την υγιή ανάπτυξη της βιοψυχοκοινωνικής οντότητας του παιδιού. Θέλουμε παιδιά εφοδιασμένα με την δεξιότητα να δέχονται και να βάζουν όρια σε ενδοπροσωπικό και διαπροσωπικό επίπεδο ώστε μεγαλώνοντας να νιώθουν εσωτερική ασφάλεια, ικανοποίηση με τον εαυτό τους και στις σχέσεις τους με τους άλλους, αγάπη για την ζωή. Επειδή οι γονείς και οι φροντιστές είναι υπεύθυνοι για την θέσπιση των ορίων, χρειάζεται να έχουν οι ίδιοι μάθει τις πρακτικές οριοθέτησης. Αν, ωστόσο, αυτές δεν κατακτήθηκαν στα αναπτυξιακά στάδια της παιδικής τους ηλικίας και δυσκολεύονται στο παρόν ,είναι μία καλή αιτία ο ρόλος της γονεικότητας ,για να τις καλλιεργήσουν, προσφέροντας ένα πολύτιμο δώρο και στους ίδιους και στη σχέση τους με τα παιδιά.

Συγγραφέας: Διονυσία Μαζανίτη, Ψυχοθεραπεύτρια