Πώς θα βάλω όρια στο παιδί μου; Πώς θα του πω το όχι; Πώς θα το κάνω να καταλάβει ότι αυτό που έκανε δεν ήταν «σωστό»; Πώς θα του μάθω να συμπεριφέρεται σωστά; Ερωτήματα που απασχολούν πολλούς γονείς και παιδαγωγούς. Ίσως και εσένα.
Θετική Διαπαιδαγώγηση
Αρχικά, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις διαπαιδαγώγησης παιδιών και διάφορες τεχνικές. Ο κάθε γονιός ή παιδαγωγός διαλέγει αυτή που ταιριάζει καλύτερα σε εκείνον και στο παιδί του. Σε αυτό εδώ το κείμενο θα διαβάσεις για τη Θετική Διαπαιδαγώγηση.
Τι σημαίνει η λέξη Πειθαρχία;
Ακούγοντας τη λέξη Πειθαρχία ίσως και να σκέφτεσαι εξαναγκασμό ή απειλή. Ίσως! Πάμε να δούμε όμως τι σημαίνει; Πειθαρχία σημαίνει πείθομαι από τον κανόνα, από την αρχή. Ακολουθώ τον κανόνα επειδή πείστηκα και όχι γιατί φοβήθηκα. Δεν υπακούω στον κανόνα από φόβο, αλλά γιατί καταλαβαίνω γιατί υπάρχει και που με βοηθά. Σε αυτό εδώ το κείμενο θα δούμε πώς η πειθαρχία μπορεί να εφαρμοστεί μέσω της Θετικής Διαπαιδαγώγησης. Για αρχή όμως ας αναρωτηθούμε το παρακάτω:
Γιατί τα παιδιά πρέπει να νιώσουν άσχημα πρώτα ώστε να μάθουν να συμπεριφέρονται σωστά;
Δε γίνεται να λέω στο παιδί «μη φωνάζεις», αλλά να φωνάζω εγώ. Δε γίνεται να λέω στο παιδί «μη χτυπάς», αλλά να το τραβάω από τη μπλούζα για να το βάλω τιμωρία. Δε γίνεται να λέω στο μωρό «δε χτυπάμε τη μαμά», αλλά να κάνουμε «ντα» το έπιπλο που μόλις σκόνταψε το παιδί επάνω του. Και αναρωτιέμαι, τι μου φταίει το έπιπλο; Τα παιδιά πρώτα μιμούνται τη δική μας συμπεριφορά – βλέπουν τι κάνουμε εμείς όταν θέλουμε να ακουστεί η άποψη μας – και μετά ακολουθούν τη συμβουλή μας.
Δεν είσαι καλό παιδί τώρα.
Και πότε είμαι καλό παιδί; Όταν τρώω; Όταν κοιμάμαι; Όταν κάνω ησυχία; To παιδί είναι πάντα καλό και πάντα το αγαπώ. Αποδέχομαι κάθε του συναίσθημα, όχι όμως κάθε του συμπεριφορά. Όπως λέμε «Καταλαβαίνω ότι θύμωσες αλλά δεν είναι ευγενικό να χτυπάμε. Τον φίλο τον προσέχουμε» με τον ίδιο τρόπο λέμε «Καταλαβαίνω ότι χάρηκες αλλά στις τρεις το μεσημέρι χρειάζεται να κάνουμε ησυχία. Θα βάλουμε τη μουσική δυνατά στις έξι».
Ένας ενήλικας μπορεί να θυμώσει μαζί μου αλλά να μην το εκφράσει μπροστά μου. Να γυρίσει την πλάτη και να φύγει. Το παιδί όμως θα το δείξει. Ίσως και με τρόπο μη αποδεκτό. Και τώρα σε καλώ να αναρωτηθείς, γιατί οι ενήλικες επικεντρωνόμαστε συνήθως στη μη αποδεκτή συμπεριφορά του παιδιού χωρίς να βλέπουμε τον λόγο αυτής της συμπεριφοράς; Το συναίσθημα του παιδιού δηλαδή. Ας είμαστε αληθινά παρόντες σε αυτήν την δύσκολη κατάσταση και ας επικεντρωθούμε εκεί, στον λόγο που την προκάλεσε. Ή ας σκεφτούμε το παιδί που ήμασταν εμείς κάποτε. Αυτό το παιδί λοιπόν τι ήθελε εκείνες τις στιγμές που έβγαινε «εκτός ελέγχου»; Εμείς έχουμε υπάρξει παιδιά, τα παιδιά δεν έχουν υπάρξει ενήλικες. Ας το θυμόμαστε αυτό…
Βάλε τιμωρία και θα έχεις αποτέλεσμα σε πέντε λεπτά. Βάλε ενσυναίσθηση και θα έχεις… μια ζωή!
Πρωταρχικός στόχος δεν είναι το παιδί να συμπεριφερθεί όπως εμείς θα θέλαμε τη στιγμή που θα θέλαμε, αλλά να συνδεθούμε πρώτα μαζί του. Πρώτα συνδέομαι με το παιδί, ύστερα το ακούω και στο τέλος το συμβουλεύω!
Ο Γ. χτύπησε τον Α.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι ο Γ. χτύπησε τον Α. Στην μία περίπτωση παίρνω τον Γ. και με έντονο τόνο φωνής και απότομες κινήσεις τον βάζω τιμωρία ή «τον βάζω να σκεφτεί τι έκανε» στέλνοντας τον στο δωμάτιο του ή σε μια γωνία. Εκείνη τη στιγμή το παιδί, ας υποθέσουμε, ότι νιώθει θυμό. Τι σκέφτεται λοιπόν το παιδί σε αυτήν την περίπτωση; «Θύμωσα και αντί να μου μάθουν πώς να εκφράζω το θυμό μου, με στέλνουν μόνο μου!». ‘H ακόμα «Θύμωσα, άρα είμαι κακό παιδί». Άρα αυτό το παιδί, σαν ενήλικας, τι θα σκέφτεται κάθε φορά που θα θυμώνει; Ποιος θα του μάθει πώς να εκφράζει το θυμό του; O ενήλικας!
Ας πάμε στη δεύτερη περίπτωση. Εκεί όπου ο ενήλικας αποδέχεται το συναίσθημα του παιδιού αλλά όχι κάθε του συμπεριφορά. Αρχικά σταματάω αμέσως τη συμπεριφορά αυτή και τώρα πάμε να δούμε το Θετικό διάλλειμα.
Θετικό Διάλειμμα
Θετικό Διάλειμμα, ένα από τα εργαλεία της Θετικής Διαπαιδαγώγησης. Σίγουρα υπάρχουν και άλλα (οικογενειακό συμβούλιο, συμβόλαιο κανόνων κ.λπ.) αλλά τώρα ας εστιάσουμε στο Θετικό Διάλειμμα. Το θέμα δεν είναι μόνο τι θα πω στο παιδί αλλά πότε και πώς. Σου έχει τύχει να μιλήσεις κάτω από συναισθηματική φόρτιση και μετά να το μετανιώσεις; Σου έχει τύχει να σου μιλά κάποιος ενώ εσύ είσαι θυμωμένος; Είσαι σε θέση να μιλήσεις και να ακούσεις εκείνη τη στιγμή; Τι έχεις πραγματικά ανάγκη εκείνη τη στιγμή; Να ηρεμήσεις, σωστά; To ίδιο συμβαίνει και στο παιδί εκείνη την ώρα. Και τώρα ας πάμε στο προηγούμενο παράδειγμα. Τη στιγμή που ο Γ. χτύπησε τον Α. θύμωσες και εσύ.
Βήμα 1ο: Πάρε τον Γ. από εκεί.
Βήμα 2ο : Δείξε στο παιδί ότι αποδέχεσαι πρώτα το δικό σου συναίσθημα και στη συνέχεια και το δικό του. «Θύμωσα και εγώ με αυτό που συνέβη».
Βήμα 3ο : «Ας ηρεμήσουμε και οι δύο πρώτα (είτε μαζί, είτε χώρια, ο καθένας σε διαφορετικό μέρος) και μετά θα το συζητήσουμε». Αυτό είναι το Θετικό Διάλειμμα. Ο τρόπος που θα εφαρμοστεί διαφέρει ανά ηλικία παιδιού. Σκοπός εκείνη την ώρα είναι να ξανασυνδεθεί ο ενήλικας με το παιδί. Η σύνδεση αυτή μπορεί να επιτευχθεί είτε με μια αγκαλιά, είτε με ένα κράτημα στο χέρι, είτε ακόμα και να είναι σε διαφορετικό δωμάτιο ο ενήλικας από το παιδί. Σε ένα μικρό παιδί μπορεί να γίνει πιο θεατρικά. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται να θυμόμαστε πάντα τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του παιδιού. Αφού λοιπόν συνδεθείς, άκου πρώτα εσύ το παιδί. Και αφού ηρεμήσετε και οι δύο τώρα είναι η ώρα για το 4ο βήμα, εκεί όπου θα ακούσετε και θα μιλήσετε και οι δύο.
Βήμα 4ο: Ακούω το παιδί δε σημαίνει ότι συμφωνώ με όσα λέει, αλλά συνδέομαι μαζί του. Με τα συναισθήματα και με τις σκέψεις του. Για να με ακούσει το παιδί χρειάζεται πρώτα εγώ να το ακούσω. Και για να το ακούσω εγώ και να μιλήσει εκείνο χρειάζεται να είμαστε ήρεμοι και οι δύο. Και τι κάνω λοιπόν; Στέκομαι στο ύψος του και το ακούω χωρίς να το διακόπτω. Είμαι το θετικό πρότυπο για εκείνο!
Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε με το παιδί μια σχέση ασφάλειας, αγάπης και εμπιστοσύνης. Η απόφασή μας για το πώς θα αντιμετωπίσουμε μια τέτοια κατάσταση θα καθορίσει και το πώς θα έρχεται το παιδί μας κοντά μας όταν κάνει «λάθη» στο μέλλον. Και αν είναι μόνο του σαν ενήλικας; Αν δεν είμαστε εμείς εκεί δίπλα, μαζί του. Θα γνωρίζει πώς να εκφράσει το θυμό του; Ποιος θα του το έχει μάθει; Εμείς, οι ενήλικες. Γονείς και παιδαγωγοί.
Κάθε φορά λοιπόν που βλέπουμε στο παιδί μια μη αποδεκτή συμπεριφορά, πριν τιμωρήσουμε, ας σκεφτούμε μακροπρόθεσμα τις τεχνικές αυτές που εφαρμόζουμε. Ας σκεφτούμε τα παιδιά μας σαν ενήλικες . Εσύ, τι αποτέλεσμα θέλεις να φέρεις; Η τεχνική της τιμωρίας φέρνει αποτέλεσμα τώρα ενώ το θετικό διάλλειμα θέλει συνεχή δουλειά και βλέπεις τα αποτελέσματα μακροπρόθεσμα.
Μα δεν ακούει τίποτα. Πάντα έτσι συμπεριφέρεται. Δεν αλλάζει αυτό το παιδί
Όταν τιμωρώ μόνο την αρνητική συμπεριφορά, ναι η συμπεριφορά σταματά αμέσως. Επειδή όμως ο θυμός υποβόσκει, το παιδί θα βρει μία νέα συμπεριφορά, ένα νέο τρόπο να εκφράσει το θυμό του στο μέλλον. Κάπως έτσι δημιουργείται ο φαύλος κύκλος του «Μα δε με ακούει ποτέ όταν του μιλάω».
Ας σκεφτούμε αυτό που λέμε για εμάς τους ενήλικες. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τα παιδιά μας. Για να αλλάξει ο τρόπος ζωής μας χρειάζεται πρώτα να αλλάξει ο τρόπος σκέψης μας και ο τρόπος που βλέπουμε τα «πράγματα». Η αλλαγή στον τρόπο σκέψης φέρνει στην επιφάνεια νέες συμπεριφορές. Μέσω της επανάληψης αυτών των νέων συμπεριφορών- συνηθειών αλλάζει ο τρόπος ζωής μας. Όλο αυτό επιτυγχάνεται μέσω της επανάληψης! Πάμε τώρα στα παιδιά; Ο ενήλικας είναι αυτός που θα κάνει το παιδί να σκεφτεί διαφορετικά, που θα το βοηθήσει να αναδείξει νέες συμπεριφορές και θα το βοηθήσει να τις κάνει συνήθειες. Και τι χρειάζεται είπαμε; Επανάληψη! Α, και υπομονή! Ο ενήλικας είναι αυτός που θα σταθεί δίπλα στο παιδί με ψυχραιμία και υπομονή την ώρα που εκείνο έχει μια μη αποδεκτή συμπεριφορά. Εκείνη είναι η στιγμή που το παιδί μας χρειάζεται περισσότερο από κάθε άλλη φορά.
Με το να είμαστε αληθινά παρόντες εκείνη τη στιγμή (ενσυνείδητα) και κάνοντας αυτοπαρατήρηση βοηθάμε αποτελεσματικά τόσο εμάς όσο και το παιδί. Γιατί τα παιδιά του σήμερα είναι οι ενήλικες του αύριο. Είναι το μέλλον μας…
Βρες το προφίλ της κυρίας Βασιλικής Βεντούρη εδώ!
